Dom Urodzenia Fryderyka Chopina i Park w Żelazowej Woli od wielu lat stanowi najsłynniejsze miejsce kultu polskiego kompozytora. Pierwsze wzmianki o wsi Żelazowa Wolach pochodzą z drugiej połowy XVI wieku, gdy płatnikami podatków z łanów kmiecych byli bracia Piotr i Paweł Żelazo. Po dwukrotnej zmianie właścicieli, na przełomie XVIII i XIX stulecia majątek „Żelazowa Wola i Orły z przyległościami” zakupiła hrabina Ludwika Skarbkowa. Tam poznali się Justyna Krzyżanowska i Mikołaj Chopin – rodzice Fryderyka Chopina. Mikołaj był guwernerem dzieci Skarbków, a Justyna, zubożała szlachcianka, rezydowała w dworze. Po ślubie w 1806 roku państwo Chopinowie zamieszkali w skromnym mieszkaniu po prawej stronie murowanej oficyny będącej częścią zabudowań dworskich Skarbków. Tam 1 marca 1810 roku urodziło się ich drugie dziecko – jedyny syn Fryderyk. Oprócz wskazywanej przez niego samego i rodzinę daty 1 marca, podawana jest także, za kościelną księgą chrzcielną, data 22 lutego. Pierwsi biografowie podawali też inny rok urodzenia kompozytora – 1809.
Jesienią 1810 roku Chopinowie na stałe przenieśli się do Warszawy, gdzie Fryderyk spędził pierwszą połowę swojego życia. Chętnie odwiedzali jednak Skarbków w Żelazowej Woli, głównie w czasie letnich wakacji i świąt. Jedną z wizyt poświadczonych w dokumentach jest przyjazd do Żelazowej Woli Fryderyka wraz z siostrą Ludwiką na Boże Narodzenie, o którym kompozytor pisał w liście do przyjaciela: Nigdy byś nie zgadł, skąd ten list wychodzi!... Pomyślisz, że z drugich drzwi Pawilonu Pałacu Kazimirowskiego?... Nie. No, to może, może z, z. – Nie myśl skąd, bo nadaremnie, oto z Żelazowej Woli. ‒ Już jedna kwestia rozwiązana, ależ domyśl się, kiedy piszę? kiedy?... I tego byś nie zgadł, dlatego to muszę Ci powiedzieć, iż piszę wysiadłszy z bryczki, siadając do Wilii. ‒ Los chciał, a chociaż Mama bardzo nie chciała pozwolić, abym jechał, jednakże wszystko nic nie pomogło, i ja, i Ludwika jesteśmy w Żelazowej Woli. (Fryderyk Chopin do Jana Białobłockiego, Żelazowa Wola, 25 grudnia 1825)
Po hrabinie Ludwice Skarbkowej Żelazową Wolę przejęli jej synowie – Fryderyk, a następnie Michał, który popełnił samobójstwo w roku 1834. Od tego czasu kontakt Chopinów z Żelazową Wolą urwał się, a majątek na mocy testamentu Michała Skarbka stał się własnością Franciszka Kwiatowskiego. Przez kolejne lata majątek przechodził w ręce kolejnych właścicieli i stopniowo tracił swoją pierwotną postać i charakter.
Przełomowym momentem w dziejach założenia była wizyta rosyjskiego kompozytora Milija Bałakiriewa jesienią roku 1891. Dzięki wstawiennictwu Bałakiriewa, zaangażowaniu artystów i dziennikarzy, a także działalności Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego, 14 października 1894 roku odsłonięto tu pierwszy na ziemiach polskich pomnik poświęcony Chopinowi. Zrodzony wtedy pomysł organizacji muzeum kompozytora udało się jednak zrealizować dopiero ponad 30 lat później. W roku 1924 historyczną oficynę wpisano do rejestru zabytków, a pięć lat później – dzięki staraniom powołanego w Warszawie Towarzystwa Przyjaciół Domu Chopina oraz działającego w Sochaczewie Komitetu Chopinowskiego – zakupiono budynek wraz z otaczającymi go gruntami.
Do lat 30. XX wieku z majątku Skarbków przetrwała tylko oficyna, a z jej oryginalnego wyposażenia z czasów Chopinów nic się nie zachowało. W 1931 roku przeprowadzono gruntowny remont budynku. Pierwotnie (wg proj. arch. Józefa Żakowskiego) na muzeum planowano przeznaczyć tylko dwa pomieszczenia, a w pozostałych urządzić miejsce pracy dla „weteranów muzyków”, jednak po odkryciu dobrze zachowanej substancji zabytkowej zadecydowano o jak najwierniejszym odtworzeniu oryginalnego kształtu bryły budynku i układu pomieszczeń z pierwszych dekad XIX wieku. Podniesiono dach (obniżony w latach 60. XIX w.), którego wysokość i kształt zaprojektowano na podstawie śladów po pierwotnej konstrukcji. Dwa lata później dobudowano od frontu kolumnowy ganek, nadając w ten sposób oficynie cechy dworu polskiego. Jednocześnie prof. Franciszek Krzywda-Polkowski opracowywał koncepcję parku-pomnika ku czci Chopina – jednego z najciekawszych przedsięwzięć w dziedzinie ogrodnictwa jakie zrealizowano w dwudziestoleciu międzywojennym.
Po remoncie budynku przystąpiono do projektowania wyposażenia wnętrz. Jedną z propozycji wystawienniczych przedstawił Kazimierz Hugo-Bader, tworząc serię akwarel prezentujących pozyskane na potrzeby nowej wystawy meble oraz różne warianty ich wykorzystania. Wersja ta nie została jednak zrealizowana. Od 1935 roku prace nad wystrojem wnętrz powierzono Lechowi Niemojewskiemu, profesorowi Politechniki Warszawskiej. Zgodnie z wytycznymi utworzonego w 1932 roku Komitetu Dni Chopinowskich, Niemojewski dążył do odtworzenia klimatu epoki Chopina we wszystkich pokojach prócz Pokoju Muzycznego. Organizowano zbiórki mebli z XVIII i XIX wieku oraz zakupy antykwaryczne. Do Pokoju Muzycznego zaprojektowano z kolei meble współczesne, o formach prostych (choć nie awangardowych), nawiązujące do estetyki Spółdzielni Artystów Plastyków ŁAD znanej z łączenia wątków narodowych, funkcjonalności i wysokiej jakości. Tam zamówiono również dywan i tkaniny obiciowe. Większość mebli wykonana była z rodzimych gatunków drewna: jesionu i brzozy. Ekspozycję planowano wypełnić pamiątkami związanymi z Chopinem i jego rodziną. Pierwszym eksponatem był gipsowy odlew maski pośmiertnej Chopina umieszczony tam jeszcze w 1930 roku. Z czasem pozyskano dwa fortepiany, kopie portretów kompozytora (Delacroix, Scheffera i Bissonów), kopie portretów rodziców, zbiór grafik związanych z Chopinem, oraz prawdopodobnie odlew jego ręki.
Otwarcie nowego muzeum, zaplanowane na październik 1939 roku, uniemożliwił wybuch II wojny światowej, podczas której we wnętrzach zabytkowej oficyny urządzono sanatorium i miejsce rehabilitacji rannych, następnie szpital polowy. W czasie wojny dom został zrujnowany, a znaczna część wyposażenia ekspozycji zaginęła.
Po wojnie opiekę nad Żelazową Wolą przejął Instytut Fryderyka Chopina. Do 1949 roku trwały prace nad renowacją budynku, odtworzeniem parku, a także zgromadzeniem nowej kolekcji mebli i przedmiotów z epoki. W setną rocznicę śmierci Chopina odbyła się uroczysta inauguracja nowej ekspozycji. Od 1950 roku przez dwa lata zabytkowa oficyna pozostawała pod zarządem Muzeum Narodowego. Od 1953 roku opiekę nad majątkiem w Żelazowej Woli sprawowało Towarzystwo im. Fryderyka Chopina, a od 1 sierpnia 2005 roku funkcję tę przejął Narodowy Instytut Fryderyka Chopina.
Po wojnie w Domu Urodzenia Chopina miały miejsce trzy wystawy stałe: pierwszą (z 1949 r.) przywołano klimat polskiego dworku szlacheckiego. Druga – przygotowana w 2010 roku – cechowała się prostą i oszczędną stylistyką, zrezygnowano z dużej ilości eksponatów, a zasadniczym elementem ekspozycji uczyniono opowieść (audioprzewodnik). Scenariusz obecnej, trzeciej wystawy – otwartej w maju 2015 roku – przygotowano w oparciu o najnowsze badania nad historią Żelazowej Woli. Skupia się ona zarówno na odtworzeniu atmosfery z czasu Chopinów, jak i historii miejsca i jego recepcji, którą współtworzą kolejne pokolenia wielbicieli twórczości kompozytora. Istotnym elementem wystawy są pierwszy raz tak licznie prezentowane w Żelazowej Woli obiekty oryginalne, wśród nich pamiątki rodzinne Chopinów. Wraz z innymi obiektami z epoki składają się na próbę rekonstrukcji historycznej wybranych pokoi, w szczególności poświęconych Chopinom i Skarbkom.
